Ο φόβος στην παιδική ηλικία
Ο παιδοψυχολόγος Δημήτρης Κούκης μας συμβουλεύει για τον φόβο στην παιδική ηλικία. Πως να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους και τι να αποφύγουμε.
Ο φόβος αποτελεί εγγενή αντίδραση του αυτόνομου νευρικού συστήματος όλων των ανθρώπων.
Σε ηλικία προσχολική, οι φόβοι κυρίως συνδέονται με έντονο συναίσθημα ανασφάλειας και με ανησυχίες απέναντι στο άγνωστο και το ξαφνικό (σκοτάδι, σκύλοι, καταιγίδες, γιατρός, ξένοι...).
Όταν το βίωμα του άγχους στην παιδική ηλικία είναι υπερβολικό σε ένταση, δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί και επίμονο στο χρόνο, τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής. Το άγχος τότε χάνει τη λειτουργικότητα του, παρεμποδίζει την ομαλή προσαρμογή του παιδιού και προκαλεί δυσάρεστες συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις.
Τα παιδιά της ηλικίας αυτής συνήθως παραπονούνται, πως φοβούνται τα σκυλιά ή τα ζώα που δαγκώνουν, τους ισχυρούς θορύβους, το σκοτάδι, τα φαντάσματα, τα τέρατα, τις μάγισσες, τα ύψη, το θάνατο των γονέων, το γιατρό, τους ξένους, την κακοποίηση…
Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να αντιμετωπίσει τους φόβους του;
- Πρώτα-πρώτα, ακούμε πολύ προσεκτικά οτιδήποτε έχει να μας πει το παιδί για το φόβο του.
- Βοηθάμε το να καταλάβει ότι είναι φυσιολογικό να φοβάται και να ανησυχεί για μερικά πράγματα (απομυθοποίηση).
- Αφού το ακούσουμε, διαβεβαιώνουμε το ότι αυτό που τώρα φαίνεται τρομακτικό και συγκλονιστικό μπορεί να αντιμετωπιστεί και πως όσο μεγαλώνει, θα μάθει να ξεπερνάει τους φόβους του.
- Μπορούμε φυσικά να ψάξουμε στα ντουλάπια ή κάτω από το κρεβάτι για μάγισσες και ξωτικά μαζί με το παιδί, αλλά να μην το παρακάνουμε και να μη δείχνουμε αναστατωμένοι.
- Αφήνουμε το να στηριχθεί επάνω μας και να ξαναγίνει μωρό για λίγο, αγκαλιάζοντας το αγαπημένο του αρκουδάκι. Δεν πρόκειται να θέλει να μείνει μωρό για πολύ. Ενθαρρύνουμε το παιδί μας, λέγοντας του «τι γενναίο παιδί είναι» και ότι «μεγάλωσε πια».
- Βοηθάμε το παιδί να καταλάβει τους λόγους πίσω από τους φόβους του, όπως το γεγονός ότι προσπαθεί να γνωρίσει πράγματα καινούργια και τρομερά.
- Χρησιμοποιούμε το δικό του λεξιλόγιο. Ας μη καταφεύγουμε σε διανοουμενίστικες εκφράσεις που ξεπερνούν τις δυνάμεις του.
- Το διαβεβαιώνουμε ότι όλα τα παιδιά έχουν φοβίες στην ηλικία του.
- Μιλάμε για τους δικούς μας φόβους, όταν ήμασταν στην ηλικία του, και πώς μάθαμε να τους ξεπερνάμε.
- Στο μεταξύ, ιδίως για δικό μας καλό, ας παίρνουμε κάθε εβδομάδα μαζί μας το παιδί, για να κάνετε διάφορα πράγματα. Αυτό θα του δώσει την ευκαιρία να μας εμπιστευθεί και το σπουδαιότερο, θα του δώσει την ευκαιρία να ταυτιστεί μαζί μας.
- Όταν κατανικήσει τους φόβους του, υπογραμμίζουμε το γεγονός, ώστε να διδαχθεί από την επιτυχία του. Αν σχολιάσουμε τις επιτυχίες του, όχι μόνο θα το αποσπάσουμε από τη σφαίρα του φόβου και θα το οδηγήσουμε στη σφαίρα της επιτυχίας, αλλά και θα δημιουργήσουμε ένα πρότυπο συμπεριφοράς και για τους δυο μας. Μπορούμε να επανέλθουμε σε αυτό, όταν άλλοι καινούριοι φόβοι έρθουν στο προσκήνιο.
Δεν βοηθά καθόλου:
Να αγνοούμε τους φόβους του και να το απομακρύνουμε από το φοβικό ερέθισμα (κλείσιμο παραθύρων...) ή να κοροϊδεύουμε και να προκαλούμε το «φιλότιμο» του.
Πιο πρακτικά:
- Βοηθούμε το παιδί να αναπτύξει δεξιότητες, προκειμένου να αντιμετωπίζει το φοβικό αντικείμενο ή κατάσταση (σκοτάδι: φακός δίπλα στο μαξιλάρι του, κλπ.)
- Σταδιακή επαφή και αλληλεπίδραση με το φοβικό αντικείμενο (βροχή: βόλτα με κέφι να βραχούμε - κυνηγητό, κ.λ.π.)
- Αν οι φόβοι αρχίσουν να κυριεύουν τη ζωή του παιδιού, αν το άγχος διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, αν επηρεάζεται η ικανότητα του να κάνει φίλους, θα ήταν σκόπιμο να αναζητηθεί η βοήθεια κάποιου ειδικού. Αυτοί οι φόβοι ίσως είναι ένας παιδικός τρόπος να ζητήσει βοήθεια για κάτι…
γράφει: Δημήτρης Κούκης, Παιδοψυχολόγος (ΒΑ,MSc) – Ψυχοθεραπευτής
άρθρα του Δημήτρη Κούκη:
Σεξουαλική παρενόχληση στα παιδιά
