Αποποίηση κληρονομιάς. Πότε χρειάζεται να την κάνω;

Χτυπάει το τηλέφωνο και ακούω μια φωνή που μου ανακοινώνει ότι ο θείος μου από την πλευρά της μητέρας μου πέθανε. Αγαπημένος θείος. Ο Θεός να τον συγχωρέσει. Σκέφτομαι μετά: «Ευτυχώς που δεν είμαι κληρονόμος γιατί ο συγχωρεμένος είχε του κόσμου τα χρέη!!» Κλείνω το τηλέφωνο και συνεχίζω την μέρα μου. Τρία χρόνια μετά ανακαλύπτω έντρομη ότι δεν είχα δίκιο, ότι τα χρέη του θείου έχουν έρθει σε εμένα, ως κληρονομιά, και εγώ κοιμάμαι τον ύπνο του δικαίου!! Τι έπρεπε να κάνω; Πως βρέθηκα έτσι μπερδεμένη;

Στην σημερινή εποχή, που τα χρέη είναι συνηθισμένο φαινόμενο, θέλει λίγη προσοχή, όταν ακούμε για θάνατο συγγενικού προσώπου. Οφείλουμε, στον εαυτό μας, και στα παιδιά μας, αν έχουμε, να προσέξουμε και να ενδιαφερθούμε, ώστε να μην βρεθούμε ξαφνικά υποχρεωμένοι να πληρώσουμε χρέη άλλου, και ως γνωστόν οι Τράπεζες δεν αστειεύονται...

Κατά κανόνα, αυτοί που είναι γνωρίζουν για τα χρέη, είναι οι κοντινοί συγγενείς, που στα νομικά λέγονται συγγενείς πρώτης τάξης, δηλαδή σύζυγος και παιδιά. (ΑΚ 1813 παρ. 1 εδ. 1 ΑΚ- πρώτη τάξη). Πηγαίνουν με την ταυτότητά τους, μια ληξιαρχική πράξη θανάτου και ένα πιστοποιητικό εγγυτέρων συγγενών στο Ειρηνοδικείο της περιοχής που έμενε ο θανών μέσα σε μια προθεσμία τεσσάρων μηνών και αποποιούνται.

Αποποιούμαι σημαίνει λέω στο κράτος ότι δεν θέλω τίποτα από την κληρονομιά αυτού του ανθρώπου (Να σημειώσουμε εδώ ότι μέχρι στιγμής η αποποίηση δεν συμπεριλαμβάνει την σύνταξη λόγω χηρείας). Αυτό είναι απόλυτο, γενικό, καθοριστικό και δεν ανακαλείται. Δεν μπορείς να πεις δηλαδή μετά από έναν χρόνο – Α! Με συγχωρείτε έκανα λάθος, την κληρονομιά την ήθελα. ... ή να πεις: Δεν θέλω τα χρέη αλλά θέλω το σπίτι που είχε ο αποβιώσας. Για τον λόγο αυτό την αποποίηση την κάνουν οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι, προσωπικά, με την ταυτότητά τους ή με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο, ο δικηγόρος. Και ενώ μια απλή εξουσιοδότηση αρκεί για τόσα πράγματα για την αποποίηση της κληρονομιάς πρέπει ή να πας ο ίδιος στο Ειρηνοδικείο ή να πας σε έναν συμβολαιογράφο για να κάνεις συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο. Από αυτό και μόνο φαίνεται η σοβαρότητα του θέματος! Για κάποιο λόγο το έκανε αυτό ο Νομοθέτης.

Πήγαν οι συγγενείς οι κοντινοί και έκαναν την αποποίηση. Μετά; Μέσα σε τέσσερεις μήνες από τότε που αποποιήθηκαν οι σύζυγος και παιδιά, πρέπει να ακολουθήσουν την ίδια διαδικασία οι γονείς του αποβιώσαντος, οι αδερφοί του καθώς και τα τέκνα τους και οι εγγονοί των αδερφών, δηλαδή τα ανίψια και τα παιδιά τους (ΑΚ 1814 εδ. 1 ΑΚ - δεύτερη τάξη). Εδώ συνήθως γίνεται το πρώτο μπέρδεμα. Συνήθως δηλαδή δεν ενημερώνονται ότι πρέπει να αποποιηθούν τα ανίψια και τα παιδιά τους και φορτώνονται τα χρέη.

Στην συνέχεια μέσα σε τέσσερεις μήνες από τότε που αποποιήθηκαν οι παραπάνω αποποιούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες του αποβιώσαντος και οι θείοι και τα πρώτα ξαδέρφια του αποβιώσαντος (ΑΚ 1816 παρ. 1 ΑΚ – Τρίτη τάξη).

Αν υπάρχουν ακολουθούν, εντός τεσσάρων μηνών πάλι, οι παππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομούμενου (ΑΚ 1817 παρ. 1 – Τέταρτη τάξη).

Τέλος καλείται σύμφωνα με την Πέμπτη τάξη ΑΚ 1821, ο σύζυγος που επιζεί, δηλαδή ο σύζυγος από έγκυρο γάμο με τον κληρονομούμενο, να κάνει την διαδικασία και να αποποιηθεί, μέσα σε τέσσερις μήνες.

Όταν έχουν αποποιηθεί όλοι οι ανωτέρω στην κληρονομιά καλείται το Ελληνικό Δημόσιο και εκεί τελειώνει πραγματικά όλη η διαδικασία.

Τι γίνεται με τα ανήλικα όμως; Μπορεί να είναι τα εγγόνια του κληρονομουμένου, ή τα μικρανίψια, ή και τα πρώτα ξαδέρφια; Αν υπάρχει β’ γάμος και έχουμε ετεροθαλή αδέρφια που δεν έχουν ενηλικιωθεί τότε τι κάνουμε;

Ο Νομοθέτης λέει ότι για όλα τα ανήλικα τέκνα που καλούνται στην κληρονομιά, δηλαδή παιδιά κάτω των 18 ετών, πρέπει να πάρουν άδεια οι γονείς από το δικαστήριο για να αποποιηθούν από την κληρονομιά στο όνομα και για λογαριασμό τους. Για την γράφουσα δικηγόρο αυτή η τακτική είναι μονόδρομος.

Άλλοι υποστηρίζουν ότι μπορεί, και πράγματι η νομική δυνατότητα υφίσταται με προϋποθέσεις, να γίνει η αποποίηση μέσα σε ένα έτος από την ημέρα που θα ενηλικιωθεί το ανήλικο τέκνο. Για την γράφουσα δικηγόρο αυτό έχει δύο σημεία που μπορεί να προκαλέσουν πρόβλημα:

1. μπορεί να μην επιζεί κάποιος από τους γονείς, όταν ενηλικιωθεί το ανήλικο τέκνο, και να μην το ενημερώσουν για την διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί και
2. μπορεί να ξεχαστεί το θέμα μέσα στην δίνη της καθημερινότητας.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι τότε θα δημιουργηθούν πολλές επιπλοκές στο παιδί που μόλις ενηλικιώθηκε. Κρίμα δεν είναι; Γιατί να μην φροντίσουμε ότι μπορούμε εκ των προτέρων; Βέβαια η δουλειά του Δικηγόρου είναι να δώσει λύσεις στα όποια προβλήματα δημιουργηθούν και μπορεί να δώσει, όμως κοστίζουν πολύ περισσότερο οι λύσεις εκ των υστέρων και λιγότερο οι λύσεις εκ των προτέρων.

Υ.Γ. Στο παρόν άρθρο γίνεται μια γενική περιγραφή. Η διαδικασία αλλάζει κατά περίπτωση, αν υφίσταται διαθήκη ή όχι, αν κάποιος μένει στο εξωτερικό ή όχι, αν κρίνει κανείς ότι πρέπει να γίνει αποδοχή επ’ωφελεία απογραφής κ.λ.π. Το παρόν άρθρο δεν έχει στόχο να αντικαταστήσει τον δικηγόρο αλλά αντιθέτως να εξηγήσει την αναγκαιότητα της υπεύθυνης συμβουλής από έναν δικηγόρο, για να υπάρχει σωστή καθοδήγηση σε απλά πράγματα που μπορεί κατά περίπτωση να κάνουν την ζωή μας πιο εύκολη ή αντίστοιχα πιο δύσκολη.

photo credit: from Miss Sarri, titlled "Thomas Langwell and Family" under Creative Commons License